Eind 1940 kwamen mijn zuster Edith en ik bij onze oom Max en tante Paula en hun gezin in het Nederlandse dorp Dinxperlo wonen. Het lag precies op de Duitse grens, die hier een hoog prikkeldraadhek bijna midden door het dorp was. Deze grens tussen Nederland en Duitsland scheidde Dinxperlo van Suderwick, een Duits dorpje.
Niet ver over de grens ligt het Roergebied; er zijn vele industriesteden, zoals Emmerik en Bocholt. Vanwege de zware industrie werd dit gebied een belangrijk doelwit voor geallieerde bommenwerpers, eerst Engelse, ‘s nachts, en veel later Amerikaanse, overdag.

Ons huis stond niet ver van het postkantoor. Op het dak stond de sirene, die alarm sloeg wanneer bommenwerpers naderden. Dinxperlo was geen doelwit voor de bommenwerpers, maar wel het aangrenzende Duitsland en zo gauw de sirenes in de Duitse plaatsen begonnen te loeien, begon ook de sirene op ons postkantoor en maakte iedereen wakker. De eerste maanden draaide ik me gewoon om om verder te slapen, maar mijn zus probeerde me ertoe te brengen beneden met mijn tante en mijn neef Alfred te wachten tot de aanval voorbij was. Soms was het bombardement heel zwaar en kwam het heel dichtbij ons. Alles trilde en ik kon in mijn slaap de zware bommen horen gieren en fluiten. Omdat niemand in het dorp een schuilkelder had, konden we maar heel weinig doen.

Naarmate de maanden verstreken, werden de bombardementen zwaarder. Honderden zware bommenwerpers vlogen over ons dorp. De Duitsers hadden zoeklichten en luchtafweergeschut in het gebied geplaatst en haalden enkele vliegtuigen neer. Tegelijkertijd kwamen Duitse gevechtsvliegtuigen uit de andere richting en de lucht boven ons dorp werd ’s nachts een slagveld. Bommenwerpers die geraakt waren, probeerden in de lucht te blijven door hun zware lading bommen te laten vallen. Het werd bijna onmogelijk om te slapen en het was heel gevaarlijk wanneer brandende vliegtuigen neerstortten en bommen op het dorp vielen.

We hadden tot dan geluk; maar weinig huizen waren geraakt. De meeste bommen vielen in het open veld, waar ze enorme kraters achterlieten. Vliegtuigdelen en andere brokstukken vlogen overal heen. Soms lukte het bemanningsleden uit het vliegtuigwrak te kruipen, maar meestal namen de Duitsers hen onmiddellijk gevangen. Enkelen landden bij plaatselijke boeren, die hen met groot gevaar hielpen zich te verbergen. Gewoonlijk kwamen de bemanningen, in het bijzonder de piloten, om. Het Duitse leger gaf hun de volgende dag een militaire begrafenis, wat ik nooit helemaal begrepen heb, want voor de Duitsers waren zij de vijand.

In het voorjaar van 1942 was de enig rustige en vredige tijd die waarin het weer te slecht was om te vliegen. De Amerikanen begonnen ermee hun aanvallen overdag te doen en het leek me dat iedereen die Duitsland wilde bombarderen het luchtruim boven ons dorp moest kruisen. Soms begon de dagaanval wanneer de nachtaanval net voorbij was. Ondanks alles maakten de bommen in Dinxperlo weinig slachtoffers.

Begin 1943 werden we gedwongen het dorp te verlaten, toen de Duitsers alle Joden in de provincies in Nederland oppakten. We werden naar het concentratiekamp Vught gestuurd. Mijn argeloze zus was vanwege de constante bombardementen bijna blij het dorp te verlaten. Ze had er, natuurlijk, geen weet van wat ons nog te wachten stond.

Ondanks de aanhoudende en lukrake bombardementen ontsnapte Dinxperlo aan zware schade en slachtoffers tot maart 1945. Zoals te lezen valt in Willy Lieber’s boek ‘Oorlog in de achtertuin’ en het boek ‘Dinxperlo in oorlogstijd’ van A.J. Lammers, stuitte het Britse leger bij het naderen van de Duitse grens op hevig verzet van Duitse troepen die in Dinxperlo en naaste omgeving waren gestationeerd. Het dorp werd vanaf medio maart verschillende keren met granaten beschoten. De laatste vijf dagen van maart, waarop voortdurend zware granaatbeschietingen plaatshadden, blijven in herinnering als Dinxperlo’s donkerste dagen. Op 30 maart 1945, Goede Vrijdag, trok het Duitse leger zich terug. Het dorp en het omliggende gebied waren zwaar beschadigd en er waren veel burgerslachtoffers. De meeste inwoners hadden zich verscholen om zich te beschermen. Op 31 maart 1945 bevrijdde de 51^e Highland Divisie van het Britse leger Dinxperlo definitief.

Ik ben na de oorlog niet naar Dinxperlo teruggekeerd. In 1989 bezocht ik het dorp voor de eerste keer en herkende het niet meer. Dinxperlo was groter geworden en zag er welvarend uit. Het oude postkantoor was herbouwd. Ik kon de plek terugvinden waar ons huis had gestaan. Ik wist niet of het het oude huis was of dat het was herbouwd, maar het leek me hetzelfde te zijn. Toen ik op de deur klopte, reageerde niemand. Misschien was er niemand thuis of wilde degene die in het huis was niet antwoorden.

Er was geen prikkeldraad meer tussen Dinxperlo en Suderwick. Aan de straat die de grens vormt, stonden aan de Duitse kant andere lantaarnpalen en de straatnaam was iets anders geschreven dan aan de Nederlandse kant. Dit was het enige teken dat men de grens was overgestoken. Dit was niet het Dinxperlo dat ik heb gekend. Er waren geen Joden overgebleven in een dorp waar eens een Joodse gemeente was geweest met een eigen synagoge. Ik voelde me een vreemde en ben niet lang gebleven.

In 1997 bezocht ik Dinxperlo opnieuw, omdat er toen een gedenkteken was opgericht op de plaats waar vroeger de synagoge stond. Daarop staan de namen van de Joden uit Dinxperlo die in de Holocaust zijn omgekomen, onder wie alle kinderen die mijn vrienden waren. Van een gemeenschap van ongeveer 60 personen overleefden maar enkelen. Van de gedeporteerden keerden er slechts vier terug.

Fred Spiegel (USA)

Oorlogservaringen:
De avond van Jom Kippoer 1942
Een dag in 1942
Een dag in Vught 
Nog een keer Vught
Nawoord